Burdinbideak

James Watt

Lurrun tren-makina sorrera lurrun-makinanetatik bertatik sortzen da,  etengabeko bilakaeraren ondorioz. Lurrun bidezko makinez (edo asmakizunez) hitz egiten dugunean, besteak beste, Papin, Thomas Savery eta Newcomen ezagunak aipa ditzakegu, baita hain ezagunak eta hurbilekoak ez diren beste batzuk ere, hala nola Jeronimo de Ayanz, nafar noblea, 1606an, lurrunetik lortutako indarra erabiliz, meategietatik atera behar zen ur kantitatea igotzea lortzen zuen asmamen bitxi bat patentatu zuena. Adimen horiek eta beste batzuk eboluzionatzen joango ziren, lurrunaren bidez mugimendu edo lan mekanikoak egin ahal izateko, eta une horretatik aurrera asmakuntza horiei makinen kalifikazioa emango zitzaien.

Aipatu beharreko lehenengoetako bat “Newcomen makina” litzateke, meategietan ura ateratzeko ere erabiltzen dena, Ayanzekoa edo Saverykoa bezala. Makina honetan, trenbidearen historia bereziaren barruan funtsezko mekanismo bat agertzen da: enbolo/pistoi parea. Hala ere, aztarnazkoa eta ez oso eraginkorra da, baina dagoeneko lan mekaniko bat egiteko gai da.

James Watten lehen ekarpenetako bat “makina termikoetan lurrunaren eta erregaiaren kontsumoa murrizteko metodo berri bat” ematen zuena izan zen, besteak beste, zilindroa ez zen beste leku bat erabiltzea ahalbidetzen zuena lurrunaren kondentsazioa gertatzeko.

James Wattek ere, beste asmakizun batzuekin batera, efektu bikoitzeko enboloa patentatzen du. Pistoiak bi noranzkoetan lan mekanikoa egiten zuen enboloaren barruan, eta, beraz, haren eraginkortasuna biderkatzen zuen. Lurrunezko tren-makinaren historian funtsezko asmakuntza.

Hala ere, makina horiek guztiak “makina finkoak” izenda ditzakegu, gerora “makina mugikorrak” izango zirenekin, hau da, lokomotorrekin, neurri batean lehiatu zirenak.

James Watt. Wikipedia EN

La máquina de vapor y James Watt. Tecnologías.

El nacimiento de las máquinas térmicas. Google books.